De Duits-Joodse filosofe Hannah Arendt (1906-1975) spreekt over het waagstuk van de politiek, omdat politiek gaat over mensen die zich blootgeven in de openbaarheid en in discussie gaan met elkaar. Het doel van deze dialoog is om elkaar te begrijpen en om te zoeken naar medestanders. Politiek is een waagstuk omdat het gaat over “… een fundamenteel vertrouwen in het menselijke in alle mensen”. In Burgerlijke ongehoorzaamheid gaat Arendt in op het belang van deze groep voor de toekomstige ontwikkeling van onze westerse democratie.
Burgerlijke ongehoorzaamheid
Kenmerkend voor burgerlijke ongehoorzame personen is dat zij zich als groep verzetten tegen iets, dat zij onrechtvaardig vinden. Dit is een verschil met bijvoorbeeld een gewetensbezwaarde, die zich beroept op zijn individuele geweten. Wanneer meerdere gewetensbezwaarden elkaar vinden en gezamenlijk naar buiten treden, krijgt het wel een politiek karakter. Een tweede kenmerk van burgerlijke ongehoorzaamheid is volgens Arendt dat zij geweldloos handelen.
Vrijheid van meningsuiting
Wij leven in een tijd van zeer snelle verandering en Arendt voorspelt dat de rol van burgerlijke ongehoorzame personen zal toenemen in onze democratische samenlevingen. Zij pleit voor erkenning van deze personen, die de wet willen veranderen, zodat zij daar opnieuw mee kunnen instemmen. Wanneer je niets doet, niet participeert, dan stem je in en dat verwoordt Arendt als volgt: “Dissent implies consent” oftewel niet-instemmen veronderstelt wel-instemmen.
Vormen van participatie
De bekendste vorm van participatie in Nederland zijn de verkiezingen voor het parlement, de Provinciale raden en de gemeenteraden. Een actievere vorm van participatie is deelname aan een van de talloze adviesraden of commissies. Zoals bijvoorbeeld aan dorpsraden of adviesraden Sociaal Domein. Naast deze vormen is handelingsruimte noodzakelijk voor burgerlijke ongehoorzaamheid aldus Arendt. Deze personen handelen uit zorg voor een rechtvaardiger wereld. Denk bijvoorbeeld aan de actie van hulpverleners voor regelarme zorg, zodat er meer tijd overblijft om goede zorg te leveren.
Waagstuk in de zorg
Innovatie in de zorg vraagt mensen, die kritisch willen nadenken en handelen. Hierbij hebben managers, hulpverleners en patiënten / cliënten elkaar hard nodig. Het doel is samen tot mooie resultaten te komen door met elkaar in discussie te gaan en medestanders te zoeken. Dit is volgens mij het waagstuk in de zorg, waarbinnen burgerlijke ongehoorzaamheid ruimte verdient.