Kun je voorkomen dat mensen schulden krijgen? Gemeenten werken tegenwoordig vaak samen met woningbouwcorporaties, ziektekostenverzekeringen en energiebedrijven om zo vroeg mogelijk contact te leggen met mensen die hun rekeningen niet meer betalen. Werkt dat?
Keuzevrijheid versus betutteling
De discussie hierover binnen een adviesraad Sociaal Domein ging over keuzevrijheid van mensen, over hulp vragen en hulp geven en over het gevaar van betutteling. Een soortgelijke discussie volgde ik tijdens Gezondheidsdrift een uitzending van het Filosofisch Kwintet (juli 2022). Mag je kiezen om ongezond te leven? Waarom noemen we overheidsbemoeienis betuttelend terwijl agressieve reclames van commerciële bedrijven marktwerking heten? Alana Helberg Proctor (sociaalwetenschapper) plaatste de vraag over gezondheidsproblemen en het voorkomen ervan in een bredere context:
‘…. De meeste gezondheidsproblemen ….. vloeien voort uit andere problemen zoals armoede, gebrek aan onderwijs en slechte leefomstandigheden.’
Daarom vindt zij het belangrijk om sociale processen in kaart te brengen die van invloed zijn op gezondheid. Door de nadruk te leggen op het individuele gedrag van mensen gaan we voorbij aan de maatschappelijke en politieke achtergronden van gezondheid. Aan de hand van twee essays* wil ik deze vraag over preventie en politiek beantwoorden.
Ga in gesprek
In beide essays wordt het spanningsveld rond preventie beschreven tussen enerzijds een terugtredende en anderzijds een betrokken overheid. Beide essays benoemen de verschillende rollen van burgers, politici en hulpverleners en daarom is het belangrijk dat allen in gesprek gaan over normen en afwegingen. Het gaat immers niet alleen over het individuele gedrag, maar ook over de context. Neem het voorbeeld over het betalen van rekeningen en denk maar aan de huidige stijging van energielasten, de hoge inflatie en de AOW uitkering die gelijk blijft.
Terugvertaald naar de discussie binnen de adviesraad Sociaal Domein heb ik een aantal aandachtspunten voor de lokale politiek:
- breng ervaringen van mensen met geldproblemen naar de beleidstafel van jouw gemeente.
- start een dialoog over waarden en normen rond preventie van geldproblemen.
- maak duidelijk zichtbaar waar mensen met hun vragen rond levensvraagstukken als armoede en stress terecht kunnen.
Wil je meer weten of zoek je een gespreksleider over preventie? Neem dan contact op!
*: Een samenvatting van de twee essays en de titels:
– Tijdig en doordacht (VNG feb 2019) van Rienk Janssens
– Preventie en vroegsignalering langs de lat van het medisch, sociaal en publieke gezondheidszorg model (Kennisplatform Noord-Holland 2017) van Carla Kolner