Het is januari, de maand van de goede voornemens. Meer bewegen en gezonder eten staan hoog op de agenda. Maar is gezondheid wel een keuze?
Met mate
Mijn opa had een duidelijke mening over gezond of ongezond eten. “Volgens het ene onderzoek is pindakaas gezond en volgens het andere ongezond. Je moet niet alles geloven Karin, het gaat niet om wat je eet, maar om hoeveel. Met mate, dat is het belangrijkste, eet en drink met mate.” Waarbij hij de kanttekening maakte dat sla uitsluitend voor konijnen bedoeld was.
Wat is gezondheid?
Het begrip gezondheid heeft verschillende betekenissen, neem bijvoorbeeld het biomedische of het sociale model. In het biomedische model is gezondheid de afwezigheid van ziekte en ligt de nadruk op ziekte als afwijking van de norm. Opvattingen over wat normaal is verschuiven in de loop der tijd en zijn ook cultureel bepaald. Het begrip gezondheid in het sociale model gaat uit van een positieve zienswijze: het gaat over wel-zijn, in-de-wereld-zijn, waarbij afwezigheid van ziekte een bijkomende, maar niet noodzakelijke voorwaarde is. Zo legt het begrip positieve gezondheid de nadruk op het vermogen om je aan te passen en eigen regie te voeren.
Samenspel
Ik ben een voorstander van het gezondheidsmodel van Lalonde (gezondheidsrapport Canada 1974), waarin gezondheid een samenspel is van vier verschillende factoren, namelijk biologische factoren, leefstijl, voorzieningen in gezondheidszorg en omgeving. Wij worden geboren met een bepaalde aanleg (biologisch) en krijgen tijdens onze opvoeding kennis en vaardigheden over gezondheid aangereikt. Daarnaast zijn de kwaliteit van de zorg en de toegankelijkheid ervan ook belangrijk. En tot slot wordt ons gezonde gedrag beïnvloed door onze sociale en fysieke omgeving: familie, vrienden, relaties media, cultuur en woon, werk en school.
Is gezondheid een keuze?
Nee, gezondheid is niet maakbaar. Eigen regie past in deze illusie over het maakbare leven. Ik wil waarschuwen voor een te grote nadruk op leefstijlpolitiek waarbij we de verantwoordelijkheid bij het individu neerleggen. Onze biologische aanleg, de kwaliteit en toegankelijkheid van onze zorg en onze fysieke en sociale omgeving zijn medebepalend. Daarbij speelt toeval een grotere rol dan je misschien zou willen bij het al of niet gezond zijn. Er zijn grenzen aan onze mogelijkheden, ook aan onze gezondheid.
Wil je meer weten of in gesprek over het samenspel om gezondheid te beïnvloeden? Neem vrijblijvend contact op, ik ga graag met je in gesprek over mijn motto: samenregie!