Het sleutelwoord tijdens de coronacrisis is het woord samen. In onze moderne samenleving koesteren we vrijheid, maar juist deze crisis maakt duidelijk dat er grenzen zijn. Hoe vinden we de juiste balans tussen onze individuele vrijheid en samenleven?
Grenzen aan vrijheid
Zelf kunnen bepalen waar ik naar toe ga en hoeveel mensen ik ontmoet zijn vrijheden die sinds de coronacrisis aan banden zijn gelegd. Belangrijk daarbij is dat ik deze beperkingen accepteer niet alleen omdat het voor mij beter is, maar vooral om te voorkomen dat andere mensen mogelijk ziek worden. Want ziek zijn beperkt iemands vrijheid, zeker wanneer je thuis of in het ziekenhuis afhankelijk bent van hulp van anderen. De oproep van de overheid om sociale afstand te bewaren is dus niet alleen een begrenzing van mijn vrijheid, maar ook bedoeld om elkaars vrijheid zoveel mogelijk in stand te houden. Deze crisis maakt duidelijk dat er grenzen zijn aan vrijheid en waarom het belangrijk is om rekening te houden met elkaar.
Samen
De oproep om samen de coronacrisis aan te kunnen heeft tot allerlei verrassende initiatieven geleid. Speurtochten met beren in de vensterbank voor jonge kinderen, bezoekjes aan ouderen op een hoogwerker, raambezoekjes met handtekeningen, spandoeken, muzikale optredens via internet, belmaatjes, boodschappendiensten enzovoorts. “We moeten het samen doen” klinkt het keer op keer. Hoe doen we dat samen?
Burgerparticipatie
De coronacrisis heeft onder andere het risico van individualisering zichtbaar gemaakt, stellen onderzoekers Duffhues e.a. (mei 2020). Tegelijkertijd laat deze crisis zien dat er grote tegenreacties zijn ontstaan. Daarom is het voor dezelfde onderzoekers de vraag of deze golf van sociale betrokkenheid straks alleen als mooie herinnering blijft bestaan of dat dit de voedingsbodem wordt voor nieuwe burgercollectieven. Zij roepen op om solidariteit tussen burgers speerpunt van toekomstig overheidsbeleid te maken.
Omzien naar elkaar
Deze oproep tot solidariteit sluit in mijn beleving aan bij een uitspraak van Jan Terlouw (interview Volkskrant magazine, 16 mei 2020):
…individualiteit, ontwikkeling van mensen, … daar geloof ik nog steeds heel erg in. Maar toch nuanceer ik het de laatste tijd ook wel. Want individualisme leidt ook tot vrijblijvendheid, tot eenzaamheid. Uiteindelijk gaat het om het gevoel dat je ergens bij hoort, dat zorgt voor liefde en een enorme kracht. En dat geldt ook voor de samenleving.
Samen werken en samen leven en solidariteit, deze woorden vormen de basis voor elke maatschappij. In het boek Samen (2016) analyseert de socioloog Richard Sennett de betekenis van deze begrippen, waarom ons vermogen tot samenwerken is afgenomen en hoe we het weer kunnen versterken. Het antwoord ligt bij het in gesprek gaan met elkaar en het uitproberen van verschillende vormen van samenwerking.
Wil je meer lezen?
Lees dan mijn boekbespreking van Samen van Richard Sennett