Deze oproep doet filosoof Thijs Lijster (1981- ) in zijn pamflet Verenigt u! over arbeid in de 21ste eeuw. Een oude tekst uit 1848, het Communistisch Manifest uit 1848 van Karl Marx en Friedrich Engels, is uitgangspunt van Lijsters filosofische pamflet. De grote revolutie die Marx voorspelde, is nooit gekomen, maar de problemen die hij beschreef, zijn nog steeds actueel. In zijn pamflet geeft Lijster aan wie zich tegenwoordig zou moeten verzetten en waarom.
Gig economy
Tegenwoordig gebruiken we het woord arbeider niet meer, maar spreken we van menselijk kapitaal oftewel human capital. We hebben zelf de opdracht om te werken aan het verbeteren van onze prestaties. In onze arbeidscultuur gaat het tegenwoordig over waarden als creativiteit en zelfontplooiing. Deze cultuurverandering leidt tot de nodige psychische problemen zoals burn-out en depressies. Kenmerkend voor onze economie zijn de kortlopende arbeidscontracten en eenmalige opdrachten en deze leiden tot veel onzekerheid.
Precariaat
Vanwege de Gig economy spreekt Lijster over het precariaat in plaats van het proletariaat. Precair staat voor kwetsbaar en onzeker. Kwetsbare arbeiders met een onzekere toekomst vormen het proletariaat van de 21e eeuw. Dat is dus een brede groep mensen: niet alleen laag opgeleide arbeidsmigranten of flexwerkers, maar ook zorgmedewerkers, mensen met een hoge opleiding, studenten en pensioengerechtigden. Veel mensen bekommeren zich niet om het sociale vangnet, omdat zij enkel bezig zijn hoe zij voor zichzelf het beste uit dit systeem kunnen halen.
Schijn zelfstandigheid
Nu schreven Marx en Engels al over bestaansonzekerheid. In de eeuw na publicatie van hun Manifest is er een wereld aan voorzieningen rond bestaanszekerheid gewonnen. In onze huidige tijd worden deze voorzieningen echter weer afgebroken:
Die verworvenheden zijn in drie decennia neoliberalisme een voor een bij het afval gezet. (Lijster, p. 47)
Kenmerkend voor allerlei beroepen is tegenwoordig de schijn zelfstandigheid. Veel mensen hebben geen boodschap aan een sociaal vangnet, omdat zij ervan uitgaan dat zij dit vangnet niet nodig hebben. Maar wanneer je ziek wordt of wanneer je zelf rond moet komen van werk, is een ziekteverzekering en op latere leeftijd een pensioen wel belangrijk. Deze zaken kun je als zelfstandige niet in je eentje regelen. Daarom zijn initiatieven belangrijk om collectieve voorzieningen betaalbaar te houden. Ik denk bijvoorbeeld aan het Noaberfonds, de Twentse variant van het Broodfonds. Dit is een collectieve voorziening voor arbeidsongeschiktheid, ontwikkeld dóór en vóór ondernemers.
Verenigt u!
De druk ligt tegenwoordig op het individu en als alles vastloopt ligt het aan jezelf. Daarom roept Lijster op om oog te hebben voor gemeenschappelijke problemen zoals uitbuiting en bestaansonzekerheid. Denk na over een systeem waarin ruimte is voor solidariteit, zorg voor de ander en duurzaamheid. Zijn oproep is aan eenieder van ons. Wacht niet af wat er in politiek den Haag gebeurt, maar start een protestactie of neem deel aan een coöperatief.
Solidariteit
Wat mij aanspreekt in zijn oproep is de gedachte aan solidariteit. Lijster stelt dat het ondernemen van actie alleen al een daad van verzet is tegen de dominante logica van eigen verantwoordelijkheid. Het draait om samen verantwoordelijk zijn. Om ruimte en aandacht voor mensen die je dierbaar zijn, en om een fatsoenlijke samenleving. Verenigt u! past ook bij een maatschappij waarin lotgenoten elkaar verstevigen door samen te werken vanuit belangengroepen. En een maatschappij waar achterbannen hun stem laten horen zodat adviesraden deze signalen mee kunnen nemen naar beleidsmakers.
Meer weten?
Neem vrijblijvend contact op.