Het thema van de maand van de filosofie is dit jaar Waardevol en weerloos. Ik heb de stoute schoenen aangetrokken en mensen uitgenodigd om samen met mij hierover te filosoferen. Er is voldoende belangstelling om twee ochtenden te organiseren in de sfeervolle tuinkamer van het Bussemakerhuis. Een korte terugblik.
Waardevol
Wat maakt iets waardevol? Waarom kost water bijna niets en zijn diamanten zo kostbaar? Water is essentieel om in leven te blijven en diamanten zijn mooi maar beperkt nuttig. En waarom is het wereldnieuws wanneer de waarde van een beursgenoteerd bedrijf zakt en staat er niets in de krant over het ontbossen van een deel van de Amazone? Er zijn vele actuele voorbeelden te bedenken bij dit onderwerp. Deelnemers aan de workshop noemen diverse voorbeelden van waardevolle zaken uit hun eigen leven: een woning, basisinkomen, (vrijwilligers)werk, familie, kinderen, vrienden, muziek maken, wandelen in de natuur. Het gaat letterlijk en figuurlijk om het ervaren van een bodem en wortels van waaruit je verbinding kunt maken met anderen.
Weerloos
‘Het leven is ook gewoon een gedoe’ is een uitspraak van René Gude (1957-2015). Het leven is voor veel mensen gewoon moeilijk. En er zijn situaties waarin je zonder verweer bent, onmachtig of kwetsbaar. Mensen reageren in moeilijke situaties heel verschillend: de een blijft in evenwicht en de ander raakt dit kwijt. In De breekbaarheid van het goede (1986, Nussbaum) gaat politiek filosoof Martha Nussbaum (1947- ) in op het oncontroleerbare noodlot dat het leven van mensen beïnvloedt. Tijdens de workshop staan we ook stil bij het begrip weerloos. Deelnemers hebben verschillende ervaringen die meestal minder plezierig zijn. ‘Je weet pas wat je mist, wanneer het er niet meer is,’ vat een deelnemer het in het kort samen.
Oude en nieuwe filosofen
Aansluitend aan het persoonlijke gesprek bespreken we teksten van verschillende filosofen. Zoals bijvoorbeeld een aantal teksten uit het Zakboekje van Epictetus, een bekende Stoïcijn. In de volksmond betekent stoïcijns dat je jouw gevoelens niet laat zien. De les van stoïcijnen is echter dat het belangrijk is om stil te staan bij emoties zoals angst en verdriet. Om er over na te denken en daarnaar te handelen. We hebben het ook over omgaan met geld, rijkdom, status en kwetsbare arbeiders in deze tijd. Het pamflet Verenigt u! over arbeid in de 21ste eeuw van filosoof Thijs Lijster (1981- ) geeft hier treffende voorbeelden van. In een fatsoenlijke samenleving zijn we samen verantwoordelijk en dat vraagt om verzet tegen de dominante logica van eigen verantwoordelijkheid.
Welvaart
‘Hoe gaan we nu verder?’ vraagt een deelnemer. Hoe komen we tot die fatsoenlijke samenleving en wat vraagt dat van ons? Ter afsluiting bespreken we Nussbaums theorie over politieke rechtvaardigheid. Zij benadrukt dat het gaat om het vergroten van individuele mogelijkheden ofwel capabilities. Nussbaum heeft het over de hele (kwetsbare) mens. Een menswaardig bestaan begint met het garanderen van een basis en een minimum aan kansen zodat iedereen een eigen levenspad uit kan stippelen.
De workshop heeft nieuwe gedachten opgeleverd die vragen om een vervolg in de praktijk van het eigen leven. Deze twee filosofische workshops smaken naar meer. Tot slot een woord van dank aan allen die hebben deelgenomen en hun ideeën en ervaringen met elkaar gedeeld hebben.
Wil je meer weten over de mogelijkheden van een filosofische workshop? Neem vrijblijvend contact op.