Een blog over vrijheid en eigen regie rond gezondheid. Want ben jij zelf verantwoordelijk voor jouw eigen gezondheid? Hoe doe je dat? Er is steeds meer aandacht voor eigen regie in de zorg, maar wat betekent dit in de alledaagse praktijk? Voor patiënten met een chronische ziekte is dat een belangrijke vraag.
Vanuit de filosofie heb ik deze vragen rond eigen regie opgepakt. Ik vind met name de opvattingen over vrijheid van Isaiah Berlin (1909-1997), politiek filosoof, hierbij verhelderend. Zijn essay Twee opvattingen van vrijheid geeft twee uiteenlopende invullingen van vrijheid weer. De ene opvatting gaat over vrij zijn van belemmeringen, de andere opvatting gaat over vrij zijn om jezelf te kunnen zijn.
Haal belemmeringen weg
Vrij zijn van belemmeringen gaat over wat iemand kan doen zonder gehinderd te worden door anderen. Stel dat ik in een kamer zit en dat niemand mij tegenhoudt om de kamer te verlaten. Dan ben ik vrij , omdat ik niet belemmerd word. Wanneer de deur op slot is waardoor ik niet naar buiten kan gaan, vermindert mijn vrijheid. De focus ligt bij deze opvatting op grenzen van macht. Berlin noemt deze vorm negatieve vrijheid. Voorstanders van negatieve vrijheid zijn vooral bezig om belemmeringen te verwijderen.
Jezelf kunnen zijn
Deze opvatting van vrijheid heeft te maken met het antwoord op de vraag wie of wat bepaalt dat ik iets doe. Stel dat ik elke dag wandel, omdat ik het fijn vind om te wandelen. Of stel dat ik wandel omdat anderen mij opdragen om te wandelen. Het eerste voorbeeld, waarin ik zelf bepaal, is een voorbeeld van positieve vrijheid aldus Berlin. In het tweede voorbeeld is mijn positieve vrijheid beperkt, omdat een ander bepaalt wat ik moet doen.
Gezondheidsvaardigheden
Leren leven met een (chronische) ziekte vraagt om gezondheidsvaardigheden. Dat zijn vaardigheden om informatie over gezondheid te verkrijgen, te begrijpen en te gebruiken. Dankzij deze vaardigheden begrijp je wat de dokter of de verpleegkundige jou vertelt en kun je instructies toepassen in jouw dagelijkse leef en werksituatie. Eigen regie voeren vraagt om vaardigheden en daar zit een overeenkomst met Berlins opvattingen over negatieve en positieve vrijheid.
Over betekenisvol kunnen kiezen
De woorden negatieve en positieve vrijheid, geven geen waardeoordeel. Het gaat Berlin om het verduidelijken van twee verschillende opvattingen van vrijheid. Bij negatieve vrijheid gaat het over kunnen kiezen en bij positieve vrijheid over de inhoud van deze keuze.
Wanneer iemand bijvoorbeeld slecht kan lezen, dan is dit een belemmering voor herstel. Durven zeggen dat je iets niet begrijpt of zoeken naar iemand bij wie je terecht kan met vragen, gaat niet alleen over kennis maar ook over vaardigheden (kunnen). Berlin besteedt niet alleen aandacht aan het kunnen kiezen, maar ook aan de inhoud van keuzes. Welk doel wil iemand bereiken en wat voegt deze keuze toe aan wie ik ben of wil zijn. Vanuit Berlins vrijheidsopvattingen is aandacht voor vaardigheden dus belangrijk om meerdere redenen:
- meer vaardigheden betekenen minder belemmeringen
- met meer vaardigheden kunnen mensen beter kiezen
Wil je meer weten over hoe je gezondheidsvaardigheden kunt verhogen en over hoe je informatie toegankelijk maakt? Neem vrijblijvend contact op.