“Een kilo Spinoza,” galmt de marktkoopman terwijl hij een grote plastic zak met spinazie vult. Ik zie meteen de grote donkere ogen van Baruch Spinoza voor me. Beelden van het lokaal waar we met 20 studenten bijeen zijn, de Ethica ligt opengeslagen voor mij, de linker pagina in het Latijn, de rechter pagina de Nederlandse vertaling, die minstens zo pittig is.
Spinnenweb teksten: een kilootje Spinoza
De docent nodigt ons uit om onze mening te geven over 17e-eeuwse wijsheden. Het is één van de filosofievakken, waarin ik mij verdiep. Zijn er raakvlakken tussen mijn werk als tekstschrijver en mijn deeltijd opleiding filosofie? Teveel om op te noemen in dit blog, ik wil er een paar noemen. Een goede tekst sluit aan bij de klant. Wat wil mijn klant zeggen en waarom? Dat is belangrijk voor mij om te weten. In een studie als filosofie is het heel normaal om je af te vragen waarom iets is zoals het is. ik zal een paar raakvlakken noemen. Bijvoorbeeld: wat wil mijn klant zeggen en waarom? Een goede tekst sluit aan bij de klant. In een studie als filosofie is het heel normaal om je af te vragen waarom iets is zoals het is.
Schrijven voor zorg en welzijn
Schrijven is een creatief proces. Uitspraken van Spinoza geven mij stof tot nadenken. Wie zijn wij als mensen, wat is kennis, hoe kunnen wij omgaan met emoties zijn voorbeelden van onderwerpen die bij Spinoza centraal staan. Tijdens schrijfcursussen komen taalkundige zaken aan bod. In mijn studie filosofie gaat het om schrijven en om de inhoud. Dat wil ik in mijn werk vanuit Spinnenweb teksten ook doen, daarom, schrijf ik vooral voor zorg- en welzijnsinstellingen.
Veel indrukken opdoen is belangrijk
Spinoza leefde in de 17e eeuw, maar zijn levenswijsheden zijn zeer actueel. De Ethica is gepubliceerd na zijn dood en gaat onder meer over wie wij zijn als mens, over God en over wat wij kunnen kennen. De mens is een eindig wezen en streeft naar voortzetting van het zijn. Spinoza onderscheidt kennis op drie niveaus:
- verbeelding,
- verstand en
- intuïtief weten.
Verbeelding gaat over allerlei zintuiglijke waarneming, over herinneringen en beelden. Spinoza noemt deze kennis inadequaat. Deze kennis is de basis voor juiste of onjuiste kennis. Inadequate kennis wil zoveel zeggen als: we weten iets, maar het is niet zeker. Onze blik is bij deze kennis naar buiten gericht, naar andere zaken, mensen, gebeurtenissen. Het tweede kennisniveau (het verstand) is naar binnen gericht. Deze kennis heeft de verbeelding nodig om na te kunnen denken over wat er is. Het intuïtief weten is de derde soort kennis en is gebaseerd op het tweede kennisniveau. Het intuïtief weten geeft inzicht in God: bij Spinoza is God of de Natuur een substantie, dat wil zeggen, het is door zichzelf voortgebracht, het is zelf veroorzaakt en volstrekt oneindig.
Praktische wijsheid
De Ethica is opgebouwd als een leerboek voor wiskunde: op basis van definities en axioma’s levert Spinoza bewijs voor verschillende stellingen die elkaar opvolgen. In deel 3 van de Ethica staan emoties en hartstochten centraal. Spinoza zou in een actueel handboek voor zelfhulp niet misstaan: hij roept op tot matigen, om veel ervaring op te doen, erop uit te trekken, om andere mensen op te zoeken. De mens moet zichzelf ontwikkelen om geen speelbal te zijn van zijn emoties, een mens kan over emoties nadenken. De studie filosofie levert mij stof tot discussie, stof tot schrijven.
Spinoza op de markt
Op de markt reken ik mijn boodschappen af. De marktkoopman galmt Spinoza rond, terwijl ik naar huis loop. Het ene moment ben ik bezig met de dagelijkse dingen, het andere moment verdiep ik mij weer in de 17e-eeuwse filosofie: door te lezen, na te denken en te interpreteren. En natuurlijk door te schrijven.